De Linge slingert over meer dan honderd kilometer van oost naar west door het rivierengebied tussen de Rijn en de Waal en eindigt bij Gorinchem in de Merwede. En langs die rivier slingert een van de mooiste motorroutes van Nederland. Van de bron tot aan de monding is het één groot feest.
De dijkweg loopt hoog en droog langs het Pannerdens Kanaal waar binnenschepen op stampen. Na wat bochten moet ik de dijk af om via de Kerkstraat bij het begin van de Linge terecht te komen. Hier borrelen geen woeste watermassa’s uit het diepste der aarde omhoog. Een bescheiden sluis reguleert het water vanuit het Pannerdens Kanaal dat zich in deze aftakking De Linge mag noemen. Linge betekent in het Middelnederlands ‘lang’. En de Linge is de langste rivier in Nederland die van begin tot eind binnen de Nederlandse grenzen loopt. Hij is dus helemaal vrij van buitenlandse smetten. En mooier nog: de bewinds- en bestuursleden die daarover beslissingen maken, hebben in hun wijsheid besloten om deze Amazone van de Lage Landen niet geheel te kanaliseren. Zo kunnen we deze kronkelende waterloop op de motor volgen en ook goed bekijken vanaf bochtige dijkwegen die aan beide Linge-oevers oprijzen.
Er kolkt ook geen maalstroom door de slotgracht van kasteel Doornenburg, direct achter het eerste bruggetje over de Linge met een rijtje knotwilgen erlangs. Zoiets past niet in Nederland. De kersverse Linge kabbelt kalmpjes aan de muren van het Floriskasteel voorbij en ik volg de Duisterestraat zo dicht mogelijk langs het water. Voort door Bemmel, langs de Lange Lingelaan richting westen. Eeuwenlang vormde dit stroompje in Doornenburg niet meer dan een tochtsloot, bekend als de Rijn-Wetering. Deze wetering begon volgens overlevering onder de mestvaalt bij het huis van veerman Jan van Driel. De Linge kreeg de huidige breedte in 1951-1952, tijdens een grootscheepse verbetering van de waterafvoer. Langs deze beschaafde waterloop zijn hier geen hoge dijken nodig, de weg loopt dan ook nagenoeg op dezelfde hoogte als het water. Het eerste deel van de waterloop door de Betuwe is kunstmatig aangelegd. Kersen, appels en peren zijn de lampionnetjes in de feestslingers van de Linge. De Betuwe ligt in Gelderland, maar in deze boomgaard van Nederland verkopen de telers ook Hollandse aardbeien. In Elst zaten de Romeinen al en die jongens wisten waar het goed toeven was. Zo’n tweeduizend jaar geleden werd het landschap gevormd door natte riviermeanders en droge stroomruggen. Rond Elst zijn resten van Romeinse tempels gevonden en de Grote Molenstraat volgt ongeveer het tracé van de Romeinse weg tussen Elst en Driel. Die weg was zes tot acht meter breed en had een grindverharding. Vlechtwerk moest de weg beschermen tegen wegspoelen. Het is niet moeilijk om hierin een voorloper te zien van de dijkwegen die Rijkswaterstaat ons in 2025 voorzet. In 1944 ging het er niet zo feestelijk aan toe aan de Linge. Toen liep in de Betuwe de geallieerde operatie Market Garden vast. Om de strategische Lingebruggen bij de Oude Tol werd hard gevochten. De strijd in de Over-Betuwe was extra zwaar door het modderige, open terrein en de hoge waterstand. September 1944 bestond de Linge nog uit twee weteringen: de Rijn- en de Waalwetering, die via grote duikers onder de zandbaan van de in aanleg zijnde autoweg Arnhem-Nijmegen doorliepen, de huidige A325 die de Lingeroute kruist.
TankTasTocht #2 Zuid-Holland: uitwaaien op de Hoeksche Waard
Bakstenen gevaarte
Bij Zetten trekt de Linge een rechte lijn door het landschap, het water is hier langs de Weteringse Wal gekanaliseerd. Om te voorkomen dat dat saai wordt, ligt er in het bos het romantisch ogende park van landgoed Heerlijkheid Hemmen, met treurwilgen, kasteeltuin, brug en gracht. Ja, het is mooi langs de Amazone van Nederland. Tot bij Tiel was de Linge een kanaaltje dat ergens in de dertiende eeuw was gegraven. Vanaf Tiel slingert de Linge door de Betuwe. Met de bouw van de dijken ontstonden langs de Linge, naast de lintdorpen, ook de dorpspolders die elk hun eigen waterhuishouding regelden. Overstromingen waren verleden tijd, maar dijkdoorbraken vonden na 1300, toen de Linge bij Tiel werd afgedamd, nog regelmatig plaats. Het water kolkte dan woest de polder in en veroorzaakte diepe gaten met water erin: de zogenaamde wielen. Bij herstelwerkzaamheden werden nieuwe dijken om de wielen heen gebouwd. Dat is een verklaring voor de vele bochten in de huidige rivierdijken. De oorspronkelijke Linge is eeuwen vóór onze jaartelling bij het huidige Tiel ontstaan als een zijarm van de Waal. De Linge was bevaarbaar, dat blijkt uit de resten van een Romeins schip dat bij Wadenoyen is gevonden. Die plaatsnaam is afgeleid van het oud-Nederlandse woord ‘wada’, wat doorwaadbare plaats betekent en het oud-Nederlandse woord ‘oye’, dat weideland betekent. Water en weide bepalen nog steeds het uitzicht op de dijk bij Wadenoyen.
Aan de overkant van de N327 slingert de smalle Lingedijk na Rhenoy zich in bochten langs het water. Oude dijkhuisjes zijn liefdevol gerenoveerd met kleurig geschilderd houtwerk. Kom daar maar eens om in de Amazone! Het West-Betuwse dorp Acquoy staat op de kaart met een scheve toren, een bakstenen gevaarte aan stuurboord van de Lingedijk, de smalle strook asfalt die rakelings langs fruitbomen scheert. Je kunt er de vruchten bij wijze van spreken al rijdend vanuit het zadel plukken. Lingedijk wordt Langendijk, met achter de bermen akkers, boomgaarden en stukjes bos waar de Linge hier en daar tussendoor schittert. Hier scheert de geschiedenis laag over in de vorm van het torenfort van Asperen van drie verdiepingen, deel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Daar roffelen de motorbanden over houten planken van de brug die deel is van de historische Oosterlingesluis met mooi ijzersmeedwerk.
Onze eigen Marco Polo
Bij Leerdam is het Pannerdens Lingegeultje uitgegroeid tot een echte rivier met brede uiterwaarden en gevarieerde begroeiing. Op het laatste stuk van de route heeft De Linge de feestslingers hoog opgehangen en hier ligt de Lingedijk een stuk hoger dan het water. Voor als de zeedijken breken? Ik ben ondertussen al een aardig eind richting westen gereden. Bij Arkel heeft de Linge er genoeg van om almaar westwaarts te stromen. De rivier slaat linksaf naar het zuiden. Aan het einde van de Linge staat in Gorinchem de Waterpoort, in 1646 gebouwd. Hier mondt de Linge uit in de Merwede. Verwacht ook hier geen kolkende watermassa’s van schuimende stroomversnellingen. De Linge blijft tot aan het einde van haar levensloop bedaard en waardig, op en top Nederlands dus. Maar wat doen die vreemde Paaseilandachtige totempalen bij de Waterpoort? Het blijken beelden te zijn, gemaakt van lava op het Koreaanse eiland Jeju. Korea? Wat doet Korea aan de Linge? Nou, in 1653 voer de Gorkumse zeeman Hendrick Hamel als boekhouder op het VOC-schip Sperwer naar Azië. Maar hoe word je van boekhouder ontdekkingsreiziger? Door schipbreuk te lijden. Dat was ‘m op de Linge nooit overkomen, maar de Sperwer verging voor de Koreaanse kust en Hamel bracht als schipbreukeling jarenlang door aan het Koreaanse hof. Hij schreef er een boek over en werd daarom in Europa beschouwd als de ontdekker van Korea. Als de Linge de Nederlandse Amazone is, dan is Hamel onze Marco Polo. En daarom staan hier dus die twee beelden om de Gorkummers te beschermen tegen demonen en de Gorkumse vruchtbaarheid te verhogen. Ach jeetje. Is het Lingefeestje hier bij de Gorkumse Waterpoort nou ineens voorbij? Muziek uit, TL-bakken aan, veegploeg naar binnen? Zeer zekers niet! Want onderweg hierheen in al die slingers langs de Linge lagen de bochten op de andere Lingeoever al te lonken gelijk de sirenen uit een oud Grieks verhaal. De weg vanuit Gorinchem naar Spijk en Heukelum is snel gevonden. En vanuit daar gaat het feestje gewoon nog even verder, langs de feestelijke Lingeslingers terug naar Pannerden.
Beeld: Michiel van Dam
| Overnachten |
| Haal nog meer uit je Linge-expeditie met een overnachting in de Lingehoeve aan de dijk bij Oosterwijk. Knusse stijl, fijne kamers, leuke mensen, mooi uitzicht en lekker eten. www.herbergdelingehoeve.nl |
Download de route Langs de Amazone van de Lage Landen
