Reisredacteur Michiel van Dam noemt ‘m de mooiste motorroute van Europa. De Jadranska Magistrala (magistrale Adria) loopt langs de Kroatische kust van de Adriatische Zee. Bochten, bergen, eilanden, stadjes en natuurschoon vliegen voorbij of openbaren hun pracht als je onderweg pauzeert. Als je ‘m eenmaal hebt gereden, is de weg deel van je geworden. En blijf je er steeds naar verlangen om hem opnieuw te rijden.
Die geuren. Als we met gesloten ogen konden rijden, waren die al genoeg om bedwelmd te raken. Zilte zeelucht, pijnbomen en andere vegetatie, zondoorstoofde stenen en aarde, hier en daar ‘n prikkelend toefje varken aan het spit of verse vis op de grill. En dan is er het uitzicht. De zwarte asfaltband die maar voortslingert door talloze bochten, aan de ene kant de steil oprijzende, grijze bergpieken, aan de andere kant de blauwe zee, versierd met eilanden bedekt met rotsen en bomen. Blauw, groen, grijs. Dat zijn de aardse kleuren van de Kroatische weg nummer 8, de Jadranska Magistrala. Is het toeval dat het Kroatische woord ossam voor het cijfer 8 wordt uitgesproken als het Engelse awesome? De Jadranska Magistrala werd in de jaren zestig aangelegd door Joegoslavische vrijwilligers, gedreven door het ideaal om de Adriatische kust tussen de steden Pula en Dubrovnik voor wegverkeer te ontsluiten. Sinds er in de jaren negentig een parallelle snelweg – de Dalmatina – door het binnenland werd aangelegd, neemt die tolweg het transitverkeer voor zijn rekening. En is de Jadranska Magistrala het terrein voor motorrijders. Igor en ik zijn het eens met de Kroatische motorrijders die het stuk tussen Senj en Seline het mooiste van de hele weg vinden. Dus is het helemaal niet erg om de route vanaf Starigrad weer in tegengestelde richting te rijden, terug tot aan Prizna. Daar pakken we de veerboot naar het eiland Pag. Na een kwartiertje varen rijden we ineens op de maan. Vanaf Žigljen rijden we door een kaal landschap van witte en grijze stenen, het decor van een sciencefictionfilm. Het stadje Pag lijkt wel een nederzetting op een andere planeet. De weg naar het zuiden voert ons langs uitgestrekte zoutpannen. Hier en daar schijnt toch iets van vegetatie te groeien, want het eiland Pag is buiten het maanlandschap ook beroemd om de schapenkaas die er wordt gemaakt.
Mooiste zonsondergang
Het stadje Nin is Kroatië in een notendop: een eeuwenoude parel uit natuursteen, barstend vol natuur en cultuur. Het ommuurde centrum op een eiland achter de stenen brug meet slechts zo’n vijfhonderd vierkante meter, maar heeft veel te bieden. Zoals Romeinse overblijfselen (waaronder de grootste tempel aan deze kant van de Adriatische Zee), de kleinste kathedraal ter wereld, duizenden jaren oude zoutpannen (die nog steeds produceren), uitgestrekte zandstranden en de wieg van de Kroatische staat, waar in 879 de eerste Kroatische koning werd gekroond. In een parkje staat het standbeeld van de dichter Petar Zoranić. Hij schreef het eerste boek dat in de Kroatische taal werd gepubliceerd (1569). Zijn ‘Alle vogelen hebben nesten’ heette Planina (Bergen), een reisverhaal natuurlijk. Dan rijden we Zadar binnen, een prachtige Kroatische havenstad die prima als basis kan dienen voor dagtochten in de omgeving. Na een toer langs de kust of door het binnenland flaneren we dan ’s avonds over de witte straten tussen de witte gebouwen. Ook Zadar heeft een lange geschiedenis waarin onder andere ook weer de Romeinen een rol spelen. ‘Zadar heeft de mooiste zonsondergang ter wereld, mooier nog dan in Key West, in Florida, die elke avond wordt geprezen,’ aldus de cineast Alfred Hitchcock. Het is natuurlijk geen wonder dat het Kroatische natuurschoon vaak in films opduikt. Tijd voor cowboys en indianen. Op onze dagtocht rond Zadar rijden we in een western movie. Bij Vrsi stuiten we op een onvervalst wildweststadje, uniek in Kroatië. Buffalo Bill City begon met paarden en dan is het naar cowboys maar een kleine stap. En ach, dan timmer je ook maar zo’n westernstadje in elkaar. Zo gek is dat niet, want in de jaren zestig werden in deze buurt Winnetou-films opgenomen voor Duitstalige bioscoopbezoekers. In Kroatië werden zo elf films opgenomen naar de boeken van Karl May, met Winnetou en Old Shatterhand als tijdloze helden. In het voormalige Hotel Alan in Starigrad is het Winnetou-museum gevestigd. De acteurs sliepen in het hotel, de originele slaapkamers maken deel uit van het museum. Kijk, de bedden waarop filmsterren Lex Barker (Old Shatterhand) en Pierre Brice (Winnetou) sliepen! Nog elk jaar komen liefhebbers uit het Duitse taalgebied hierheen om zich bij het evenement ‘Sporen van Winnetou’ in de sfeer te dompelen van de films uit hun jeugd. Filmposters, foto’s, rekwisieten en kostuumstukken, origineel van de films.
Toerisme Noord-Macedonië: in de ban van de Balkan
Sprekende decors
Weer in het zadel jagen wij op een aantal iconische decors uit de Winnetou-films. Onderaan de oude Habsburgse postweg uit 1832 moeten we even slikken. Moeten we op die steile grind- en gruisbak omhoog? Maar als we twee Harley-Davidson’s naar beneden zien komen, laten we ons niet kennen. We rijden immers op Multistrada’s! De Ducati’s brengen ons glijdend en roetsjend naar boven, maar daar worden we ruimschoots gecompenseerd voor de vergoten zweetdruppels. De getande bergpiek Tulove Grede in het Velebitgebergte is een van de meest sprekende decors uit de Winnetou-films en het uitzichtpunt boven de Zrmanje Canyon, weer beneden aan de kust, is zo mogelijk nog indrukwekkender. Hier stonden in de film de totempalen en de wigwams van Winnetou’s dorp. Jaren geleden ontmoetten we hier Pierre Brice, de Franse acteur die Winnetou speelde, tijdens een van onze onvergetelijke ritten over de Kroatische kustweg. Neem voldoende geheugenkaarten mee naar Kroatië. Want alleen al de kustweg Jadranska Magistrala is één lang lint van filmdecors en puur motorplezier. Eén en al bochten, met de Adriatische Zee aan de ene kant en de karstbergen aan de andere. Hier en daar een beeldschone stad om de monotonie van het natuurschoon te doorbreken, nét als dat voorspelbaar dreigt te worden. Bij de brug over de Krka-kloof is een modern bezoekersinformatiecentrum met fraaie muren langs de parking. De bouwwerken zien eruit alsof ze door de Romeinen zijn neergezet, als bouwmateriaal dienen dezelfde recht gekapte stenen als tweeduizend jaar geleden. Hun rechte lijnen contrasteren met de grillige vormen van de natuur in de kloof, waar de rivier Krka zich op spectaculaire wijze met meerdere watervallen een weg baant richting de magistrale Adria. Wel echt uit de Romeinse tijd is het paleis direct aan de haven van Split. Keizer Diocletianus werd aan deze kust geboren, liet er in 305 na Christus zijn residentie bouwen en regeerde vanuit hier over het Romeinse Rijk dat zich rond de hele Middellandse Zee uitstrekte. Nu is zijn paleis ingeklemd door later ontstane bouwwerken, waarmee het echter een harmonieus geheel vormt.
Geometrische patronen
De veerboten van Jadrolinija onderhouden het contact tussen de Kroatische eilanden en het vasteland. Vanuit Split stomen wij op naar het eiland Hvar, waar we in Stari Grad ontschepen. Alweer een plaats vol oeroude stenen waarin geschiedenis en gebruiken zijn blijven hangen. We nemen de oude weg door de heuvels naar het stadje Hvar. Het uitzicht is fenomenaal, over de Adriatische Zee en de grijswitte rotsen van de bergen op het vasteland. De akkers van Hvar zijn in geometrische patronen verdeeld door stenen muren, die gewassen al eeuwenlang tegen de wind beschermen. De boeren raapten in een niet aflatende arbeid eeuwenlang de stenen uit hun grond en stapelden daarvan die muren. Dat patroon staat symbool voor het menselijk doorzettingsvermogen en is daarom een van de motieven die het gebouw van de Verenigde Naties in New York sieren. Hoe mondain de stad Hvar ook is, geliefd bij wereldsterren en influencers, op de rit terug naar de veerboot die Igor en mij weer op de kustweg op de vaste wal zal afzetten, komen we door een verlaten, onvruchtbare streek die Kroaten de bijnaam ‘Albanië’ hebben gegeven. Hoe groot en ruimtelijk Kroatië in Nederlandse ogen ook mag lijken, de contrasten in landschappen zijn op korte afstand overweldigend. De weg over de Makarska Riviera bijvoorbeeld loopt recht onder de voeten van het indrukwekkende paars-grijze Biokovo-gebergte dat uitkijkt over de kuststreek. Voortdurend komt de zee weer in zicht, bij de ene bocht na de andere. Soms in de diepte, dan weer vlak langs de weg. Wat zouden we in Nederland niet geven voor een paar kilometer van zo’n kustweg? Kroatië ligt er vol mee, over meer dan duizend kilometer van de grens met Slovenië in het noorden tot aan de grens met Montenegro in het zuiden. Een doorn in het oog, een smet op het Kroatische blazoen. Een miniem stukje Jadranska Magistrala liep door de post-Joegoslavische republiek Bosnië-Herzegovina en dat zat de Kroaten niet lekker. Toen Kroatië in 2013 lid werd van de EU en Kroatië een buitengrens werd, vloeide er geld uit Brussel om een brug te bouwen rond de Bosnisch-Herzegovijnse enclave om. Nu kunnen we dus binnen de grenzen van de EU blijven rijden op deze ongewoon mooie kustweg. Bij Komarna zoeven we over die prachtige brug naar het schiereiland Pelješac, ons populairste eiland aan de Jadranska Magistrala.
Alleen de Chinese Muur is langer, zeggen Kroaten trots. De Stonske zidine, Muur van Ston, die sinds de veertiende eeuw over de groene heuvels kronkelt, moest de zoutpannen van Ston beschermen tegen Venetiaanse en Ottomaanse grijpgrage vingers. In het haventje van Mali Ston staat een oude wachttoren aan het water, omringd door visrestaurants die buiten vers zeebanket ook de beroemde oesters van Ston serveren. Niet in de laatste plaats daarom is Mali Ston een favoriete pitstop op onze motortochten langs de Kroatische kust. Als eigenaar Sveto Pejić ons herkent is het steevast feest en kreunt de tafel onder lekkernijen uit de zee en de wijngaarden van Pelješac. Gelukkig regelt gospodin (meneer) Pejić dan ook een kamertje voor ons.
Toertocht Kroatië: motorparadijs buiten de gebaande paden
Übertoerisme
De kustweg brengt ons langs baaien met zandstranden en fraaie steden, waarvan er een aantal op de UNESCO-lijst van Werelderfgoed staan. Zoals Split of Trogir, waar in de smalle straten van het eilandstadje de middeleeuwse sfeer perfect is behouden. Allemaal parels aan het snoer dat langs de zee loopt. Maar de mooiste van allemaal is Dubrovnik. Eén blik vanaf de weg op de oude binnenstad beneden is voldoende om te weten dat de bijnaam Parel van de Adria geen loze kreet is. Net als Amsterdam, Barcelona en Venetië kampt Dubrovnik met übertoerisme, dag in dag uit persen zich in het hoogseizoen hordes toeristen door de straten en steegjes en over de stadsmuren. Parkeren is een probleem en in je motorkloffie de hitte trotseren doet afbreuk aan de ervaring. Wij rijden dus door naar het kuststadje Cavtat, waar de boulevards langs de zee niet uitpuilen van de toeristen. We laten de motoren, helmen en motorpakken op de hotelkamer en pakken de waterbus die ons direct in de haven van het oude Dubrovnik afzet. Cavtat werd door de Romeinen gesticht als Epidaurum. Door de dreiging van Slavische aanvallen verhuisden de Romeinen naar een schiereiland twintig kilometer ten noorden, waar ze de stad stichtten die Dubrovnik ging heten. De vrije republiek Dubrovnik werd rijk door de handel in zilver uit de Bosnische bergen en het zout van Pelješac. En met de zeehandel niet te vergeten, schepen onder de Libertasvlag van Dubrovnik voeren over de hele Middellandse Zee. In de vijftiende en zestiende eeuw veranderden de handelsroutes van de Middellandse Zee richting Azië en in 1667 bracht een zware aardbeving Dubrovnik verder schade toe. Maar nu straalt de Parel van de Adria als toeristenmagneet met nieuwe glans.
Mooiste motorroute
Zoals Zadar is ook Cavtat een prima basiskamp om enkele dagen te verblijven en dagtochten uit te ondernemen. Want het binnenland van Konavle verleid je met prachtige dagtochten langs heuvels, bergen en rivieren en stuiten daarna weer op een uitzicht over de Adriatische Zee en de eilanden, zoals dat er al eeuwenlang bijligt. En al dat moois wordt door de Jadranska Magistrala aan elkaar gesmeed tot de mooiste motorroute van Europa. Een Kroatisch gezegde luidt dat iedere bezoeker iets van zichzelf achterlaat in Kroatië. Het is ook waar dat je bij ieder bezoek aan Kroatië, bij elke motorrit langs de kust, iets van jezelf terugvindt. Een deel van jezelf dat hoort bij de blauwe zee en hemel, de grijze bergen, de groene bomen en het zwarte asfaltlint die dat allemaal samenbrengt. Nog een paar kilometers scheiden ons van de grens met Montenegro, waar de Kroatische Jadranska Magistrala eindigt bij Karasovići. Igor en ik zwenken de motoren noordwaarts om ons in tegengestelde richting opnieuw in de Kroatische Magistrale Adria onder te dompelen. Daar krijgen we nooit genoeg van.
Omgekeerde wereld
Tot na de Tweede Wereldoorlog waren de plaatsen aan de Kroatische kust niet allemaal met een weg verbonden, maar veelal via de zee. Met de aanleg van de Jadranska Magistrala werden de nederzettingen aan de kust eindelijk met elkaar verbonden door een moderne weg. De weg bracht de Adriatische kust dichter bij de rest van Kroatië en maakte de ontwikkeling van het massatoerisme mogelijk. Pas in de jaren zestig gingen Kroaten massaal vanuit de bergen aan de kust wonen. Piraten en andere vijanden vormden daar allang geen bedreiging meer, in plaats daarvan kwamen de toeristen dankzij de aangelegde kustweg Jadranska Magistrala. Hoewel de weg grotendeels door Kroatië voert, begint hij eigenlijk al in Slovenië, net buiten de Italiaanse stad Triëst. Vanaf daar volgt de weg de Sloveense kust en bereikt bij Plovanija in het Kroatische schiereiland Istrië, waar hij de kust blijft volgen via Poreč, Pula en Opatija. Hier ligt de bakermat van het Kroatisch toerisme, toen Istrië nog bij de Habsburgse dubbelmonarchie hoorde en de betere standen uit Oostenrijk en Hongarije zich aan de kust kwamen vertreden. De stad Rijeka fungeerde toen als zeehaven voor Oostenrijk, vanaf daar loopt de Jadranska Magistrala nu pal zuidwaarts door het Kvarner-gebied naar Dalmatië.
Foto’s: Michiel van Dam
Reisinfo
Afstand
De Jadranska magistrale begint in Plovanija, op dik 1.300 km van Utrecht. De snelste weg gaat via Düsseldorf, Frankfurt, München naar Ljubljana. Dan is het nog een klein stukje naar het startpunt. Het is een saaie rit over de snelweg.
Overnachten
Wij overnachtten in: Starigrad, Bluesun Hotel Alan, Dr. Franje Tudmana 14, +385 52 816 122, www.bluesunhotels.com; Mali Ston, Vila Koruna, Obala maršala tita, +385 20 754 999, vila-koruna.hr; Cavtat, Villa Pattiera, Trumbićev put 11, www.villa-pattiera.hr, +385 20 478 800
Eten & drinken
Niet alleen motorrijders wanen zich aan de Kroatische kust in het paradijs op aarde. Ook lekkerbekken komen in Kroatië ruimschoots aan hun trekken. Kwaliteit gaat hier boven kwantiteit. Kleine vissersbootjes, akkers en wijngaarden brengen dagelijks verse producten op tafel. In het binnenland overheerst stevige kost zoals de kulen salami, de wind gedroogde pršut ham en stoofschotels van lamsvlees uit de peka-pan in de as op het vuur. Aan de kust overheerst het mediterrane dieet, met groentes en vers zeebanket. Kroatië produceert verschillende topwijnen, onze favorieten zijn de zondoorstoofde Plavac Mali rode wijn van Pelješac en de witte Pošip van buureiland Korčula.
Toeristische informatie over Kroatië: www.croatia.hr
Fly&Ride? Motorhuur in Zagreb: www.rockermoto.com
Download de route Magistrale Adria, Kroatië
