Toerisme Noord-Macedonië: in de ban van de Balkan

Michiel van Dam is dol op boeken en op motorreizen. In de jaren tachtig raakte hij op zijn motorfiets in de ban van de Balkan. Sindsdien heeft hij er veel motortochten gemaakt en stapels boeken over verzameld. De Nederlandse schrijver Ad den Doolaard presenteerde een beeld van Macedonië vol passie, kruitdamp en heldenmoed. De werkelijkheid blijkt tijdens een motorreis door dit Balkanland gelukkig een stuk vrediger te zijn.

De oostkant van Macedonië, tegen de gebergtegrens met Bulgarije aan, is toeristisch het minst bekende gedeelte van het kleine Balkanland dat we tegenwoordig Noord-Macedonië moeten noemen. Maar voor het gemak, en uit respect voor mijn geliefde schrijver Ad den Doolaard, hou ik het op Macedonië als ik Noord-Macedonië of FYROM (Former Yugoslav Republic of Macedonia) bedoel. Ik maak hier dagenlang kennis met een wereld zoals Den Doolaard beschreef. Bossen, bergen, schaapsherders en veel kloosters, waar Slavisch-orthodoxe pracht en praal schittert.
Soms zijn steden uitstekend geschikt als basis voor motortochten. Dat is ook het geval bij Skopje, hoofdstad van Macedonië. De indruk, die ik gisteravond bij het binnenrijden ervan heb kregen, wordt in het daglicht bevestigd. Een charmante stad met zuidelijke flair, maar zonder een overdaad aan historische gebouwen. Dat komt doordat Skopje in 1963 grotendeels werd verwoest door een aardbeving, zo hoor ik tijdens onze ochtendwandeling van een man die met vrienden bij een koffiehuis kaartspeelt. ‘Maar Skopje werd weer opgebouwd en verrees, als zo vaak in de geschiedenis, als een Feniks uit de as’, zo vertelt de man trots. Voor nuchtere noorderlingen mag dat op de vroege morgen overdreven gepassioneerd klinken, maar in deze omgeving vallen zulke woorden precies op hun plek.

Toerisme Duitsland: buiten de gebaande paden van Garzweiler tot Doel (BE)

Zwarte Gebergte

Niets verheffender voor het gemoed dan een motortocht door de bergen. Rondom Skopje zijn verschillende mooie dagtochten te rijden, met als bonus ’s morgens en ’s avonds de stedelijke geneugten, zoals de flaneerzone en eethuisjes in de Turkse Čaršija in de binnenstad.

Ik prik op de kaart het Zwarte Gebergte uit om als eerste onder de wielen te nemen. Ik bedoel maar: met zulke namen is het moeilijk om niet in passie te vervallen. Dat lukt toch minder snel met pak ’m beet Lutjebroek, Boerenhol of Waterland.

De banden zingen door de bochten op de sredno vodno, de ‘huisberg’ van Skopje, waar de stedelingen in de hete zomers verkoeling vinden. Een fris bos brengt me vervolgens verder naar het bergdorp Gorni Nezeri waar ik het orthodoxe kerkje van de heilige Panteleimon bezoek. De muren van dit monument zijn versierd met fresco’s uit de twaalfde eeuw, die zelfs nuchtere Hollanders kunnen ontroeren.

Kleurspel en lijnvoering zijn net zo harmonieus als de wereld er vandaag buiten de kerkmuren bijligt. Kerkkoepel en minaret voegen zich samen en bewijzen zodoende dat de vreedzame samenleving van Slavische en islamitische bevolkingen in hetzelfde land op de Balkan mogelijk is.

1 van 18

Uniek stuk bergwereld

Op vijftien kilometer ten zuiden van Skopje rij ik de Matka-canyon in. Ik doe net als de plaatselijke motorrijders en rij helemaal door naar het begin van de kloof, waar ik te voet verder moet om dit unieke stuk bergwereld te bewonderen. Het groene water van de Treska is ook ’s zomers te koud om in te zwemmen, maar wordt gebruikt om elektriciteit mee op te wekken en om op te kanoën. Op het terras van een restaurantje geniet ik van het natuurschoon en verbaas mij erover dat de Macedoniërs, ondanks hun reputatie van gepassioneerde levenslustelingen die we uit de boeken van Ad den Doolaard kennen, eigenlijk veel rustiger en vriendelijker in de omgang zijn dan de meeste Amsterdammers.

Voor omgerekend één euro tolgeld mag ik de snelweg M1 gebruiken, die me verder naar het zuidwesten brengt. Vanaf Katlanova worden de rijrichtingen van de weg gescheiden door een bergkam. Er is naar West-Europese maatstaven gemeten nauwelijks verkeer op de weg. Zijn Macedoniërs daarom minder opgefokt? Omdat ze gewoon de ruimte hebben om hun driften uit te leven, ook in het verkeer?

De secundaire weg naar Prilep heb ik zelfs helemaal voor mezelf. Dit stadje wil ik bezoeken vanwege de gloedvolle beschrijving die Den Doolaard gaf van de berg die er bovenuit troont. De strategische ligging daarvan wordt al ruim 2.300 jaar onderstreept met verdedigingsmuren, zoals van de burcht van vorst Marko, koning van een onafhankelijk Macedonisch rijk dat tussen 1371 en 1394 bestond. Den Doolaards beschrijving vol kruitdamp en heldenmoed staat in schril contrast met de situatie die ik er aantref. Paarden grazen vredig onder de markante rotsblokken, bewoners van Prilep maken er hun avondwandeling en groeten me vriendelijk in het voorbijgaan.

Vrijheid of Dood

In Kruševo ontmoet ik een aantal motorrijders uit Kroatië. Zoals mijn reis werd geïnspireerd door de boeken van Den Doolaard, zijn zij in Macedonië op weg naar het graf van de populaire zanger Todor Toše Proeski, in 1981 in Prilep geboren en in 2007 bij een auto-ongeluk in Kroatië om het leven gekomen. De jonge zanger deed in 2005 mee aan het Eurosongfestival en nog steeds kan bijna iedere rechtgeaarde ex-Joegoslaaf zijn smartlappen meedreunen. Naast zijn uitbundig versierde graf staan zwarte grafstenen uit het begin van de twintigste eeuw, versierd met afbeeldingen van dolken en pistolen, en verheffende teksten als ‘Vrijheid of Dood’, de lijfspreuk van de Interne Macedonische Revolutionaire Organisatie. Deze Pietje Bell-achtige ‘zwarte handclub’ streed tegen de Turkse bezetters met middelen als kogelronde bommen, die ik alleen uit stripverhalen ken, en leren jassen volgehangen met patroongordels en revolvers, zoals uit de verhalen van Den Doolaard. Er lijkt sinds de halve eeuw geleden dat hij over de Balkan zwierf toch wel het een en ander te zijn veranderd.

Gebleven is het natuurschoon waar Den Doolaard net zo gepassioneerd op reageerde als ik dat doe. De weg naar Bitola is als in een droom zo mooi. Dit is de Balkan op z’n best. Ik rij langs groene heuvels, zonder een enkel huis erop. De motor valt van de ene bocht in de andere. Dan komen de bergen van het Pelister Nationale Park al in beeld. Dit naar de 2.601 meter hoge bergtop genoemde natuurgebied werd in 1948 het eerste nationale park van Macedonië, toen nog deel van de Federale Volksrepubliek Joegoslavië.

De natuur is ook op de volgende etappe prominent aanwezig, als ik de BMW door het Galičica-gebergte stuur. Na de twee meertjes in het gebergte achter mij, bijgenaamd de Ogen van Pelister, komen nu de ware parels van de Balkan in zicht. Het blauw van het Prespa-meer verdwijnt in de achteruitkijkspiegels en een paar bochten verder ligt daar dan achter de Livada-pas het Meer van Ohrid onder me te schitteren. Een adembenemend plaatje in het late zonlicht, waar we de motoren graag eventjes voor aan de kant zetten. Ik had er veel over gelezen, maar de werkelijkheid is vele malen mooier dan ik had kunnen bedenken.

Het Meer van Ohrid

Het Meer van Ohrid is een van de oudste meren op onze planeet, gelegen in een ravijn tussen de berg Galičica in het oosten en de bergen Jablanica en Mokra in het westen. Aan de overkant rijzen de ongenaakbare pieken van Albanië omhoog, de grens loopt ergens midden door het water. Tot 1989 werden Nederlandse toeristen gewaarschuwd niet te ver het meer op te zwemmen, omdat de grenswachters van het stalinistische en hermetisch afgesloten Albanië met scherpe munitie schoten. Ook wat dat betreft is er aardig wat ten goede veranderd in dit deel van de wereld. De Albanese kust aan de overkant is geen gevaarlijke en verboden gebied meer en toeristen kunnen nu probleemloos met een gehuurd bootje het Meer van Ohrid op.

Als in een droom zie ik het water in de loop van de dag van kleur veranderen, van groen via diepblauw naar lichtblauw. Het zeker vier miljoen jaar oude meer is net als het stadje Ohrid zelf op de UNESCO-lijst van Werelderfgoed geplaatst. In de negende eeuw na Christus vestigden zich twee discipelen van Methodius en Cyrillus aan het Meer van Ohrid. Clement en Naum stichtten hier de eerste Slavische universiteit en bouwden de kloosters Pandeleimon in Ohrid en Gabriel Michael in Sveti Naum aan de andere kant van het meer. Beide heiligen liggen nog steeds in hun kloosters begraven, ondanks de Ottomaanse overheersing van 1395 tot 1912 kon de orthodoxe kerk in Macedonië blijven bestaan.

Toerisme Spanje: daarom Extremadura

7.000 jaar bewoond

Aan het Meer van Ohrid liggen naar verluid 365 kapellen, kerken en kloosters: om ze allemaal te bezoeken zou ik meer dan een jaar nodig hebben. Dus moet ik me noodgedwongen beperken tot een aantal hoogtepunten. Na Sveti Naum te hebben bezocht rij ik naar het stadje Ohrid langs de oever van het gelijknamige meer. De rotonde aan het begin van de bebouwde kom is voorzien van een benzinestation. Met deze praktische uitvinding, die bovendien fraai is vormgegeven, verwelkomt Ohrid motorrijders net zo stijlvol als andere reizigers in de afgelopen 7.000 jaar die de plaats ononderbroken bewoond is geweest. De geschiedenis spat er van de heuvels af. Wie raakt hier niet in de ban van de Balkan?
De prachtige oude binnenstad op het schiereiland wordt bekroond door de muren van het kasteel van koning Samuel. Ik zet de motor op de binnenplaats en kan nu met eigen ogen het uitzicht bekijken dat Den Doolaard zo gepassioneerd heeft beschreven. Achter de archeologische opgravingen zien we het kerkje van de heilige Jovan staan op een uitstekende rots aan het meer, waarin de bergen van Albanië en Macedonië broederlijk naast elkaar wiegen.

Macedonische Rivièra

Het water kabbelt in het riet, landinwaarts kijkt het standbeeld van de Nederlandse schrijver Ad den Doolaard sinds 2006 uit over zijn geliefde bergen en meer. Duizenden Nederlandse toeristen gingen mij voor naar het Meer van Ohrid, daarheen gelokt door gloedvolle beschrijvingen in zijn boeken. Tot in de jaren tachtig was de ‘Macedonische Rivièra’ daardoor net zo’n topbestemming als de Italiaanse of Spaanse kusten. Door de oorlogen in voormalig Joegoslavië in de jaren negentig bleven de Nederlanders lange tijd weg uit Macedonië. 

Daar komt langzaam maar zeker weer verandering in. Nu de reistijd vanuit Nederland naar Macedonië dankzij chartervluchten is verkort, is het alleen nog wachten op een ondernemer die hier een motorverhuur begint. Ik solliciteer bij dezen naar de functie van filiaalhouder van zo’n bedrijf.

Download de route Macedonië

Foto’s: Michiel van Dam

1 van 13