Voor het eerst heeft Nederland een Nationaal Park Nieuwe Stijl, waar ook aandacht is voor de mensen die er wonen, werken en bijvoorbeeld uh, motorrijden. Er staan geen hekken om Van Gogh Nationaal Park, de grenzen zijn niet in beton gegoten en de combinatie van natuur en mensen past helemaal in de geest van Vincent. We volgen zijn spoor door Brabant.
De Markt van Etten-Leur is een fijn vertrekpunt. Heerlijk Brabants en met een knipoog naar Vincent. Hij streek er op 28-jarige leeftijd neer toen vader Van Gogh dominee was in de Nederlands hervormde kerk, die momenteel wordt verbouwd tot een heuse Van Gogh Experience die aan het eind van de zomer open moet gaan. Op de plaats van het standbeeld had Vincent zijn eerste atelier.
Vanuit het dubbeldorp gaat het de natuur in. Precies zoals Vincent van Gogh dat eind 19de eeuw ook deed. Alleen ging hij te voet en wij op twee wielen. Zo passeren we het natuurgebied De Pannenhoef, een van de destijds woeste gronden rondom het dorp. Veel boerenland is tegenwoordig recht en uitgestrekt. Gelukkig zijn er ook nog hoekjes zoals vroeger. Met kleine akkers en weilanden, omzoomd door hagen en bomen. Precies zoals Vincent van Gogh het tijdens zijn wandeltochten schetste.
Toertocht Noord-Holland en Friesland: in het spoor van de walvis
De eerste stop is in Zundert, het dorp waar de schilder in 1853 werd geboren. Ik parkeer de motor bij het standbeeld dat kunstenaar Ossip Zadkine maakte van Vincent en zijn broer Theo, met wie hij duizenden brieven uitwisselde. Een groot deel daarvan is bewaard gebleven, waardoor we veel van zijn leven en manier van denken weten. De geboorteplek van Vincent bevindt zich aan de Markt. Het huis is verdwenen, het museum is een waardig vervanger met onder meer een mooie expositie over zijn jonge jaren.
Voor ik weer op de motor stap, bezoek ik op het kerkhof van de protestante kerk nog even het graf van Vincent van Gogh. Nee, niet van de schilder, maar van zijn oudere broer die in 1852 dood werd geboren. Beroemde Vincent komt een jaar later ter wereld en krijgt naar goed gebruik dezelfde naam. Hij zal dat zijn leven lang als een last ervaren, alsof hij iets goed te maken heeft.
Heerlijke bochten
Ik start de motor en rijd het Brabantse land in. De omgeving is prachtig. Zeker richting het landgoed de Buisse Heide. De familie Van Gogh had er vrienden en zij moeten daar zeker zijn geweest. Er zijn uitgestrekte velden, waterplassen en akkerland. Het voelt af en toe als oud landschap met lanen, robuuste bomen en klassieke hoeves. Om de hoek ligt een klooster, dat bij gebrek aan monniken binnenkort wordt gesloten. Het lot van het trappistenbier is onzeker.
Even aanleggen bij Café In den Anker, een kroeg zoals je die vroeger veel vond. Klein, houten tafels rond een grote haard, toog in de hoek. Geen overbodige opsmuk. Gewoon warme gezelligheid. Er wordt naar schatting al 350 jaar bier geserveerd. De Bredase brouwer Peter van Bernagien gaf in 1653 opdracht om het pand te bouwen. Sinds 1861 is het café in handen van de familie De Beer en nazaten.
Tijd om even lekker door te rijden. Ik laat de motor door de versnellingen glijden. De route voert door fijn motorterrein. Over rustige wegen. Soms recht, soms hoekig, soms met een paar heerlijke bochten erin. De Belgische grens is nooit ver weg. In de derde versnelling door plattelandsdorpen als Galder, Strijbeek en Ulicoten tot aan Baarle-Nassau-Hertog dat twee nationaliteiten heeft met de grensstreep soms dwars door huizen heen. Naar de vierde en vijfde versnelling zodra de ruimte dat toelaat.
Via een puntje België stuur ik onder Tilburg door. Daar studeerde Vincent zo’n anderhalf jaar aan de HBS in het paleis dat voor koning Willem II bedoeld was. De vorst heeft het nooit gebruikt omdat hij overleed voordat het klaar was. In het klaslokaal waar Van Gogh tekenles kreeg is tegenwoordig Vincents tekenlokaal gevestigd. Het is niet duidelijk waarom de latere kunstenaar met zijn opleiding stopte. Zoals wel meer beslissingen in zijn leven niet helemaal duidelijk zijn.
Het mooiste van Brabant
Het afwisselende terrein van platteland, natuur, dorpen en stad zorgt ervoor dat ik in het hoofd moet wennen aan het idee dat dit tot een Nationaal Park hoort. Met een beschermd kerngebied in Midden-Brabant en daar omheen een streek die aan het park is verbonden. Bij de term Nationaal Park denk je al gauw aan de Hoge Veluwe of de Biesbosch, met bijna uitsluitend natuur. Dit is anders. En dat past in het nieuwe denken, waarbij natuur ook een belangrijke rol speelt in onze dagelijkse omgeving.
Hoe dan ook. Het is er lekker sturen. Ik maak een ronde door natuurgebied de Kampina tussen Oisterwijk en Boxtel met zijn bossen en donkere vennen. Op deze mooie dag spiegelen de bomen in het rimpelloze water. De route brengt me naar het dorp Helvoirt waar het gezin Van Gogh ook nog een tijdje heeft gewoond. En daarna naar het uitgestrekte groen onder ’s-Hertogenbosch.
Aan de rand van de stad is goed te zien wat het Van Gogh Nationaal Park op sommige plekken uniek maakt. Vanaf de belangrijkste bezienswaardigheid van de stad – de Sint Janskathedraal – loop je binnen tien minuten in de natuur van Het Bossche Broek. Ik blijf iets zuidelijker en rijd naar Landgoed Haanwijk, één van de mooiste stukken van Brabant. De akkers en weilanden zijn er klein, de bomen oud en aan de rand ervan stroomt de Dommel, een van de talrijke rivieren en beken die Van Gogh Nationaal Park kenmerken.
Het is lekker rijden. Lekker vlot, zonder met de steps het asfalt aan te tikken. Met de allroad neem ik af en toe een variant over een onverhard boerenpad om de route verderop weer ergens op te pakken. Even staan, kuilen ontwijken, gas geven. Achtervolgd door stofwolken. Hand van het gas rond Kasteel Heeswijk en afstappen voor koffie bij de Kilsdonkse Molen. Het landschap begint hier al te lijken op de schetsen die Vincent van Gogh vanuit Nuenen maakte. Met knotwilgen en lange lanen met populieren, buigend in de wind.
Van Gogh zijn watermolens
Bij het binnenrijden van Nuenen passeer ik rechts de plek waar ooit het huisje van de Aardappeleters stond en daarna links molen De Roosdonck die op verschillende tekeningen van Vincent staat. Er is geen plek – zelfs niet in Frankrijk waar hij zijn belangrijkste werken maakte – die je zo dichtbij Van Gogh brengt als Nuenen. Tal van onderwerpen die hij heeft vastgelegd kun je nog altijd zien. Zoals de pastorie, verschillende watermolens, de gereformeerde kerk.
In het nieuwe Van Gogh Village Museum wordt een goed beeld gegeven van de tijd die Vincent in het dorp doorbracht.
Voor de goede orde: er hangen geen originele werken. Die vind je in Brabant alleen in het Noord-Brabants Museum in Den Bosch. In Nuenen moet je het doen met replica’s en met werken van tijdgenoten en vrienden. Je kunt de locaties die hij schetste en schilderde natuurlijk te voet bezoeken, maar we zijn hier op de motor. Dus maak ik een rondje door het dorp en daarna richting De Watermolen van Opwetten en de Collse Watermolen.
Toertocht Nederland: van laag naar hoog
Het zijn de laatste stukjes door de natuur, want hierna volgt Eindhoven met de finish op Strijp-S, ooit het terrein van Philipsfabrieken. Het fijne van de stad is de ruime opzet met parken en goede verbindingswegen. In tegenstelling tot veel andere steden, sta ik relatief weinig stil en loopt de motor vrij gemakkelijk tot aan het Ketelhuisplein, het hart van Strijp-S.
Ik parkeer de motor midden op het plein en kijk om me heen. Voormalige fabriekspanden hebben nieuwe functies gekregen als appartement, kantoor, winkel of restaurant. En er zijn hoge torens bijgebouwd. Met aandacht voor design en architectuur. Als de omgeving een beetje is ingedaald – is dit nog Nationaal Park? – start ik de motor. Het geluid van de machine klimt langs de gevels omhoog.
| Nationaal Park Nieuwe Stijl |
| Bij het woord Nationaal Park denken we aan uitgestrekte natuurgebieden zoals De Hoge Veluwe of Drentsche Aa, niet aan een gebied met ook steden, dorpen en landbouwgebieden. En toch is dat precies wat Van Gogh Nationaal Park vormt. Het kent een kerngebied met vijftig procent natuur dat de formele status Nationaal Park heeft en een groter gebied dat samenwerkt aan de versterking van natuur en landschap. Dit heeft alles te maken met een leefomgeving die steeds meer onder druk komt te staan. Huizenbouw, duurzame energie, logistiek, natuurbescherming, water vasthouden, landbouwtransitie, de roep om meer groen. Als we een mooiere, gezondere en groenere omgeving willen, gaat dat verder dan een natuurgebied. Dat is dan ook de opdracht waar Van Gogh Nationaal Park zich aan heeft verbonden. Met vloeiende grenzen, natuur tot in de stad, vernieuwende landbouw en meer waardevolle natuur buiten de publiekstrekkers. De verwijzing naar Van Gogh is niet alleen handig voor alle betrokkenen, het is volgens het Nationaal Park ook een opdracht voor de meer dan zeventig samenwerkende organisaties: ‘Van nature Vincent; anders kijken, anders denken, anders doen. Met liefde voor de natuur en de mensen die er wonen, werken en ontspannen.’ vangoghnationaalpark.nl; visitbrabant.nl |
Drie toffe stops
In den Anker
Éen van de oudste cafés van Nederland. Balkenplafond, grote haard, toog in de hoek, klassieke caféstoelen. Het zou er in de tijd van Vincent zo uitgezien kunnen hebben. Goede koffiestop met bij mooi weer een terras voor de deur. indenanker.nl
Theehuis Haanwijk
Landgoed Haanwijk hoort tot de mooiste en verrassendste stukjes Brabant. Relatief klein, maar supermooi. Naast het landhuis – het kasteeltje in de volksmond – is een theehuis: ‘t Haantje. Aanrader: ambachtelijk worstenbrood of een dagsoep. landgoed-haanwijk.nl
Kilsdonkse Molen
Mooie plek aan de Aa. Bij mooi weer is er een heerlijk terras aan het water. Het is er extra leuk als de dubbelmolen draait. Op wind- of waterkracht. Er is een winkel waar je ook nog wat ambachtelijke meel of olie kunt kopen. kilsdonksemolen.nl
Download de route Toertocht Van Gogh Nationaal Park
