‘Hij reed als een kampioen rond, zo trots was hij op z’n FJ’, weet Jan van Soelen zich prima te herinneren. Hoewel zijn vriend Hans Janssen met de ‘vijand’ heult, is zijn keuze in 1986 begrijpelijk. Ondanks fervent Kawasaki-liefhebber te zijn, koopt hij een gloednieuwe Yamaha FJ1200. ‘Ik vond het wel een beetje heiligschennis, maar achteraf geef ik ’m groot gelijk. Wat een geweldig goede motor is die FJ.’
Twee jaar voor de koop van Hans Janssen, we schrijven 1984 dus, is het Yamaha gelukt om alle ogen op hun nieuwste model te richten. Met de komst van de FJ1100 weten ze de lat te verleggen op de sporttoermarkt. De Japanse fabrikant produceert een zware viercilinder waar ook nog eens heel goed mee te sturen valt. En dat alles op een comfortabele manier. De FJ ontvangt al gelijk louter positieve testverhalen, maar twee jaar na de introductie komt er toch al een opvolger. Gestuwd door prestige ‘moet’ Yamaha een 1200 op de markt brengen, waardoor in 1986 een FJ1200 in de showroom komt te staan. Op dat moment zwicht Hans Janssen ook voor de FJ, ondanks dat hij een ‘groen’ hart bezit. Zijn geliefde Kawasaki Z1000 wordt zonder pardon ingeleverd bij Van der Heijden in Den Bosch, als ruilmiddel voor een gloednieuwe FJ1200. ‘Ik stond er versteld van… Hans op een Yamaha’, vertelt Jan van Soelen. ‘Om eerlijk te zijn, had ik dat niet verwacht.’
Hoewel hij er niet veel van moet hebben, is ook Jan onder de indruk van de Yamaha. ‘Net als Hans was ik helemaal weg van Kawasaki. Op dat moment reed ik zelf rond op een Z650. Die FJ van Yamaha stond te boek als een goede motor, maar in het begin wilde ik er niets van weten. Ik had niets met het merk, door mijn eerdere ervaring met de 180 Electric. Dan reed ik een weekendje op dat ding en de week daarna was ik alleen maar aan het sleutelen, legt de 69-jarige inwoner van Geldermalsen uit. ‘Uiteindelijk was ik natuurlijk wel nieuwsgierig en Hans liet me op zijn FJ rijden. En ja, het was echt een beest van een motor. Er zat flink wat power in, maar je kon er ook behoorlijk mee sturen.’
Geen schande
Inmiddels staat Hans’ Yamaha FJ1200 alweer enkele jaren in de ‘showroom’ van Jan van Soelen. Helaas met een trieste reden. Zijn vriend overlijdt in 2006 aan een hartstilstand, waarna zijn vrouw beslist dat Jan zich moet ontfermen over de sportieve vierpitter. En dat doet hij met veel zorg. De Yamaha verkeert zodoende nog altijd in perfecte conditie en ziet er als nieuw uit. Vreemd is dat ook niet, want Jan is superzuinig op dit emotionele bezit. ‘Ik denk dat hij nauwelijks regenwater heeft gezien. Alleen tijdens mijn jaarlijkse ritje naar de TT kan het zijn dat-ie weleens een buitje heeft meegemaakt.’ Het enige smetje dat op de FJ te vinden is, is een deuk in de linker uitlaat. ‘Mijn zoon reed een tijdje op de Yamaha, om naar zijn werk te gaan. Hij heeft ooit contact gehad met een buurtbus, waardoor die lichte schade is ontstaan. Ik heb op zolder al een nieuw exemplaar liggen. Die moet ik eigenlijk nog een keertje monteren, maar voorlopig laat ik ’m op deze manier staan. Ik vind het op de een of andere manier toch een mooie herinnering.’
Lees ook: Yamaha YD-A 1958: Yamaha’s eerste mondiale racer
Hoewel hij destijds niet helemaal kan begrijpen dat zijn goede vriend Hans naar het stuur van de Yamaha FJ1200 grijpt, is ook Jan nu volledig in de ban van de Japanse sporttoerder. Vreemd is het ook niet, gezien de indrukwekkende cijfers. Inmiddels ligt de introductie alweer 35 jaar achter ons, maar nog altijd hoef je je niet te schamen voor de prestaties van de Yamaha. Verre van zelfs, want de FJ 1200 zorgt voor maar liefst 130 pk bij 9.000 toeren per minuut, terwijl er ook een flink koppel (maximaal 108 Nm) beschikbaar is. Het is destijds ook de reden voor Yamaha om met de 1200 te komen, want die heeft nog even wat extra koppel beschikbaar bij lage toeren. Hierdoor rijdt-ie nog wat soepeler dan zijn voorganger, de 1100. Het verschil is niet groot, maar wel voldoende merkbaar.
Tegen het asfalt
Naast de wijziging van de cilinderinhoud (grotere slag) en het in- en uitlaatsysteem laat Yamaha nog wat extra finetuning los op de 1200. Veel is het echter niet. Op zich ook niet vreemd, aangezien zijn voorganger in 1984 al op een hoog niveau de markt bestormt. Plus: er zit slechts twee jaar tijd tussen deze FJ-modellen. Qua uiterlijk zie je het snel aan de ingebouwde knipperlichten en de grotere onderkuip. Voor de rest is het vooral zoeken naar overeenkomsten.
En dat is maar goed ook, want de basis was dus al goed voor elkaar. De FJ blinkt uit als het gaat om sturen. Ondanks 259 kilo, is hij gemakkelijk op één oor te leggen, bijgestaan door de ‘kleine’ 16-inch wielen. Ook de zitpositie wordt door vele motorrijders als positief beoordeeld. Dat heeft de 1200 (en ook dus de 1100) te danken aan de laag geplaatste voetsteunen, waardoor zowel kleine als grote rijders zich een comfortabele zit kunnen aanmeten. Klein nadeel daarvan is dat de FJ scherp stuurt en dus is het mogelijk dat je al snel met de voetsteunen tegen het asfalt zit.
Dat de FJ1200 op dat moment een zeer belangrijk model voor Yamaha is, blijkt wel uit het feit dat hier enkele noviteiten op te vinden zijn. De Japanners voeren de motor uit met een lateraal frame, waarbij de stalen buizen dus zijdelings langs de cilinders lopen. Tegenwoordig een vrij normaal ontwerp, maar destijds is het eigenlijk alleen bij pure racemotoren te vinden. Ook vrij nieuw voor die tijd, het anti-duiksysteem voor de traploos instelbare voorvork. TCS (Travel Control System) werkt in enige mate, maar een lang leven is deze techniek niet gegund. Zo is het vanaf 1988 (3CV-versie) al niet meer op de FJ te vinden. We hoeven ook niet snel te verwachten dat het systeem een comeback gaat maken, aangezien deze drie letters nu een andere betekenis bij Yamaha hebben. Inmiddels staat het namelijk voor Traction Control System. Hoewel de aandacht van de Japanse fabrikant in de jaren negentig steeds meer naar vloeistofgekoelde motoren verschuift, geeft Yamaha de laatste generatie van de FJ1200 alsnog een primeur mee. Als optie is de 1991-versie van de FJ1200 (3XW) te verkrijgen met ABS. Halverwege de jaren negentig stopt uiteindelijk de productie van de FJ-serie, maar het krachtige blok leeft daarna voort in de XJR1300. Dat iconische model is enkele jaren geleden uit de collectie van Yamaha gehaald.
Yamaha FJ1200 nog volledig origineel
Hoewel Jan van Soelen ook bezitter is van heel veel andere prachtige brommers en motoren, is het vooral de Yamaha FJ1200 die de aandacht opeist in Van Soelens werkplaats annex showroom. Niet voor niets is de 1TX, zoals de eerste generatie wordt genoemd, pontificaal in het midden van de ruimte geplaatst. ‘Het is speciaal om hier de motor van mijn beste vriend te hebben staan. Ik ben apetrots dat hij er nog precies zo uitziet als dat Hans ’m destijds kocht. Ik ben er ook van overtuigd dat je nergens in Nederland nog zo’n originele FJ1200 kunt vinden. Zelfs het heatshield achter de cilinders zit er nog, terwijl dat het eerste “onderdeel” was dat iedereen weghaalde.’
Voor de ‘gewone’ toerritjes heeft Jan een BMW R1100RS tot zijn beschikking, maar een paar keer per jaar laat hij de Yamaha uit. ‘Al jaren ga ik naar de TT en dan komt de FJ van stal. Na zo’n rit is het weer gelijk poetsen, want hij moet er wel als nieuw uit blijven zien. En als het heel mooi weer is, wil ik nog weleens een rondje om de kerk doen, maar daar houdt het ook wel mee op. Zodoende staat er bijna niets op de teller. Na 35 jaar staat er nog geen veertigduizend kilometer op.’
Verwonderlijk is het dan niet om te horen dat niemand hoeft aan te kloppen om deze Yamaha van Jan te kopen. ‘Ik kan alles verkopen, maar deze gaat nooit meer weg. Als ik er straks niet meer ben, dan gaat-ie naar mijn kinderen.’
Liefde voor restauratie
En dan zit je ineens zonder werk. Na 39 dienstjaren wordt Jan van Soelen in 2009 ‘vriendelijk’ bedankt voor zijn inzet bij ASM Lithography in Bilthoven. Een nare periode van bezoekjes aan het UWV volgt en er wordt geen resultaat geboekt. Van Soelen kan echter niet stil zitten en dus begint hij met het opknappen van verschillende brommers en motoren. ‘Dat is altijd mijn hobby geweest, maar door mijn werk was ik veel in het buitenland. Zodoende had ik daar dus nooit echt tijd voor. Ineens veranderde dat. Sleutelen werd eigenlijk mijn werk. Nu trek ik ’s ochtends om negen uur mijn stofjas aan en begin lekker te sleutelen. Beetje brommers en motoren opknappen, heerlijk is dat.’
Momenteel beschikt Jan over twee werkruimtes. Zo is hij overdag te vinden in zijn garage aan huis of op ‘kantoor’. Aangezien hij thuis niet voldoende plek heeft om zijn volledige collectie kwijt te kunnen, huisvest hij zijn tweewielers in een bedrijfspand. ‘Ik ben wat klusjes gaan doen voor Arie Nout, eveneens een echte liefhebber van klassieke brommers. Hij zat hier in Geldermalsen met een Profile Tyre Center, maar zijn zoon zette op een andere plek een nieuw pand neer. Op die manier kwam er een kantoorruimte vrij, waar ik nu mijn brommers en motoren neer kan zetten. Lekker warm en droog.’ In de collectie van Van Soelen vind je prachtig gerestaureerde exemplaren als een Sparta Villiers 200, Moto Morini Scrambler 50, Flandria Rekord, Kreidler Florett Super én Jamathi TT.
Waar moet je op letten bij een Yamaha FJ1200?
Wellicht ben je even bezig om een mooi exemplaar te vinden, maar ze zijn online zeker wel te vinden. Op de bekende websites staan genoeg Yamaha FJ1200’s, maar er zitten behoorlijk wat motoren tussen die het nodige cosmetische leed met zich meedragen. Niet vreemd ook, aangezien de meeste FJ’s nu een historie van zo’n dertig jaar kennen. Een motor met kleine gebreken kun je al onder de duizend euro kopen. Wil je een FJ1200 die er nog piekfijn uitziet, dan moet je rekenen op een bedrag dat rond de 2.000 tot 2.500 euro zit. Een voordeel is dat de FJ een zeer betrouwbaar blok heeft, waardoor een hoge kilometerstand totaal geen probleem hoeft te zijn. Het ligt natuurlijk wel heel erg aan het gebruik van de vorige eigenaar. Let op de gebruikelijke zaken als remmen, vering, ketting en voel of je ergens speling opmerkt. Dat valt bij een FJ gemakkelijk te controleren door ’m op de middenbok te zetten. In het geval van dit specifieke model is het raadzaam om goed naar de uitlaatdempers te kijken, want die willen wel eens een probleem vormen. Dat geldt evenzeer voor de wiellagers en koppeling (kans op lekken). Laatste tip: check de binnenkant van de tank. Doe dit zeker als er aangegeven wordt dat de motor al een tijdje stil staat. Roest wil je daar namelijk niet vinden. Het is een dooddoener, maar maak even een testrit. Doe dat het liefst op verschillende exemplaren, zodat je eventueel verschillen kunt waarnemen.
Goed onderhoud is natuurlijk van belang en bij de Yamaha FJ1200 is het prima voor elkaar te krijgen om zelf de nodige (kleine) klussen uit te voeren. Een specifiek werkplaatsboek (van Haynes voor drie tientjes) is dan geen overbodige luxe. De meeste onderdelen voor een FJ zijn overigens nog goed te verkrijgen. Mocht je niet helemaal zeker van je zaak zijn, dan is het misschien zelfs mogelijk om contact te zoeken met de FJ Owners Club Nederland. Dit is een actieve groep van FJ-eigenaren en zij kunnen je waarschijnlijk op verschillende gebieden helpen als het om de FJ1200 gaat. Je vindt ze simpel door www.fj1200.nl in je browser te tikken.
