Marathonmotor: Yamaha XS650SE

Een Yamaha XS650SE met twee levens

Wat doe je als je maar niet genoeg kunt krijgen van een bepaald type motor. Dan koop je er nog een en misschien nog een. Zo is het bij Fried Anepool ook een keer begonnen. In zijn schuur struikel je over de Yamaha XS650-modellen. Allemaal in showroom staat. Op eentje na dan, die is voor regelmatig gebruik en hoeft niet steeds te worden gepoetst. Met die motor, goed voor 164.000 km, komt hij op bezoek voor Marathonmotor.

Het liefst was Fried Anepool al op zijn 18^e begonnen met motorrijden maar daar staken zijn ouders een stokje voor. Fried: ‘Wat rommelen met brommers kon nog net maar motorrijden? Nee, dat vonden mijn ouders maar niks. In hun ogen was het motorvolk maar raar volk. Dan heb ik het over zo’n 50 jaar geleden. Naast school had ik allerhande bijbaantjes maar toen ik als 16-jarige van een kennis voor 500 gulden een Norton Dominator kon kopen had ik net niet genoeg geld. Maar lenen bij mijn ouders was er niet bij. Dat heeft me jaren dwars gezeten. In mijn studententijd, ik was 22, heb ik mijn motorrijbewijs gehaald en ging op zoek naar een motor. Tijdens die zoektocht kwam ik er al snel achter dat Japanse motoren betrouwbaarder waren dan Engelse. Al vond ik de Engelse mooier. Mijn eerste motor, een Honda CB72 250, kocht ik voor 1000 gulden. Twee jaar later volgde mijn eerste Yamaha XS650. Het viertaktblok had wel wat weg van een Triumph, dat vond ik mooi. In ’77 kocht ik mijn eerste nieuwe Yamaha XS650. Vanwege het plan om een reis rond de Middellandse zee te gaan maken kocht ik een Yamaha XT500. Mijn reisgenoten reden met een Suzuki SP. Die bleken minder betrouwbaar waardoor we niet verder zijn gekomen dan Portugal. Later bleek de XT toch niet zo geschikt voor dagelijks gebruik. Dus toen maar weer een (nieuwe) Yamaha XS650 gekocht. In 1979 besteld, in 1980 geleverd. Echt mooi vond ik de motor niet. De gietwielen vond ik volkomen misplaatst en heb het voorwiel toen vervangen door een spaakwiel. Het achterwiel lukte niet vanwege de schijf. De XS650 was een SE model (Special Edition). Zo heel erg speciaal was het allemaal niet. Met een hoog stuur leek de motor een beetje op een chopper wat toen erg in was. Met deze motor heb ik inmiddels 164.000 km gereden.’

Uit de Vecht gevist

Bij gebrek aan stallingsruimte lag de XS650 van Fried aan de ketting voor zijn woning in Utrecht. Niet alleen Fried maar ook zijn vriendin reed met een “L” op de motor en haalde zo haar rijbewijs. De Yamaha was twee jaar oud toen Fried ’s nachts door de politie uit bed werd gebeld. Fried: ‘Of ik even wilde kijken of mijn Yamaha nog voor de deur stond. “Dat zal wel niet, anders bellen jullie mij niet midden in de nacht”, was mijn reactie. Maar de politie bleef er op hameren dat ik moest gaan kijken. Toen ik bevestigde dat de motor er niet meer stond, sloeg de agent een zucht van verlichting. “Goed mijnheer, dan ligt u gelukkig zelf niet in het water”. Wat bleek, net buiten de rosse buurt aan De Vecht in Utrecht hadden mensen een rood licht (heel toepasselijk) in het water gezien en hadden de politie gebeld. Dat rode licht was afkomstig van mijn Yamaha. Waarschijnlijk hebben de dieven maar een van de twee benzinekranen opengezet waardoor de motor na enige tijd slecht is gaan lopen. Daarop hebben ze de motor in de Vecht gedumpt. Zonder dat brandende achterlicht was de motor waarschijnlijk niet gevonden. Omdat ik de volgende dag jarig was en de whisky goed had gesmaakt duurde het wat langer voordat ik de motor op het politiebureau heb opgehaald. Dat was achteraf gezien een grote fout. Het water heeft zo meer schade aangericht dan nodig. Maar opboren en nieuwe zuigers waren sowieso noodzakelijk. Alle lagers moesten worden vervangen en jaren later kwamen er nog elektrische storingen voor de dag die te relateren waren aan de duik in De Vecht. Gelukkig ben ik zelf technisch genoeg om bijna alles zelf te repareren, maar toch. Bijkomende pech was dat de motor op dat moment niet voor diefstal was verzekerd. Dat kon niet omdat de “L” er nog op zat. Mijn vriendin was net daarvoor geslaagd voor haar A-rijbewijs, maar ik was vergeten dat aan de verzekering te melden.’

Lange slag

De XS650 uit dit verhaal werd in 1984 ingekrat en naar New York gestuurd. Een vriend van Fried was naar Calgary (Canada) verhuisd en Fried had een keer gezegd dat hij op bezoek zou komen. Zo belandde het tweetal (Fried en zijn vriendin) na een motortocht van 6000 km enkele reis onverwacht bij die vriend op de stoep. Daar volgde een warm welkom, maar er was ook een probleem. Er kwam een gierend geluid uit het blok wat duidde op een of meerdere kapotte krukaslagers. Er werd een Yamaha-dealer gevonden die nieuwe krukaslagers zou bestellen en monteren. Hij had een geweldig mooie werkplaats maar een vreemde Hollandse snuiter die vertelde dat hij het wel even zelf wilde fiksen wilde hij daar niet binnen hebben. Ik kreeg een kist vol oud gereedschap en mocht ergens achter op zijn terrein aan mijn motor sleutelen. Toen ik een paar uur later met de krukas in mijn handen bij de eigenaar van die zaak stond, vroeg hij waar ik die krukas vandaan had gehaald. Hij kon niet geloven dat ik dat, samen met mijn vriend, zo snel voor elkaar had gekregen. Vanaf dat moment kon ik bij hem niets meer verkeerd doen. In zijn mooie werkplaats, met het beste gereedschap, hebben we de Yamaha weer in elkaar gezet en zijn terug gereden naar New York. De Yamaha zoop toen helaas wel olie vanwege een niet goed gemonteerde olieschraapveer.’
Ofschoon de Yamaha aan alle verwachtingen voldeed, kwam Fried omstreeks 1992 met het plan er een 800cc met lange slag van te maken. Fried: ‘Dat project lukte maar ten dele. Met de lange slag liep het blok nog mooier dan al het geval was, maar de olieconsumptie nam drastische vormen aan. En dat kregen we niet onder controle. Het project heeft veel geld, tijd en energie gekost maar uiteindelijk heb ik bij Piet van Dijk een nieuw XS650 blok gekocht en dat ingebouwd. Dat blok hangt er nu na zo’n 100.000 km nog steeds in.’

Lees ook: Marathonmotor – Honda XL600V Transalp

Verzameling

Tot 1998 was de XS650 de motor waarop Fried zich hoofdzakelijk verplaatste. ‘Ik deed en doe alles op de motor, een auto heb ik niet. Mijn vriendin wel, dus als de nood aan de man komt kan er overdekt worden gereden. In ’98, ik had mijn motorverzameling al uitgebreid met een aantal heel mooie XS650’s waaronder eentje met een zijspan, heb ik een TDM 850 voor dagelijks gebruik aangeschaft. Ik werkte inmiddels in Amsterdam voor Artsen zonder Grenzen en reed met die motor naar mijn werk. Met een ton op de teller heb ik die TDM weer verkocht om met een tweede TDM weer 100.000 km af te leggen. Nu heb ik als dagelijkse motor een Yamaha XT1200 Super Ténéré. Een prima motor waarmee ik onder andere heel Zuid-Amerika heb verkend. Ook de Ténéré is de ton al gepasseerd, maar ik ben er al lang achter dat deze niet geschikt is voor het wat serieuzere off-road werk. Dat gaat beter met een van mijn XS650’s die omgebouwd is voor off-road. Of met de XT500.’

Om al zijn motoren te kunnen stallen verhuisde Fried jaren geleden van Utrecht naar Driebergen. Fried: ‘Daar werd in het begin wat argwanend naar ons gekeken. We hadden een oude, hippie kampeerbus en heel veel motoren. Maar het is goed gekomen. We kochten het huis vanwege de grote schuur. Die staat inmiddels vol motoren.’ De verzameling heeft de proporties van een klein museum aangenomen. Liefst acht XS650’s waarvan eentje met zijspan, eentje omgebouwd tot scrambler en eentje als off-road. Verder een XT500, een SR500, twee TX750, een TRX850, een XT1200 Super Ténéré en een TTR90 (minicrossertje). Allemaal Yamaha’s maar desalniettemin is Fried het meest trots op zijn laatste aankoop: een fraai gerestaureerde Norton Commando 750 uit 1972. Fried: ‘Als 16-jarige had ik al een Norton willen kopen maar dat mocht toen niet. Maar nu ik met pensioen ben staat die er eindelijk. Van deze motor kan ik echt genieten. En voor alle duidelijkheid, met alle motoren wordt nog gereden. Het zijn geen museumstukken.’

Op de brug

De Yamaha XS650 waarmee Fried bij Van Sleeuwen Motoren op de proppen komt, verkeert niet in showroomstaat. Gewoon goed gebruikt. ‘Rijdt prima,’ merkt Van Sleeuwen op na zijn proefritje. Het blok loopt erg mooi en de Supertrap-dempers zorgen voor een mooi donker geluid. Door de jaren heen is de XS650 van uiterlijk veranderd. Andere wielen, dubbele schijf, andere uitlaat, ander stuur, andere tank, andere schokbrekers en andere kleur. Bij aanschaf was de motor zwart. De XS650 is dus verre van origineel, maar zo ontdekt Van Sleeuwen ‘technisch gezien is de motor helemaal in orde’. De motor heeft ook al een paar ongelukjes achter de rug, maar de schade is goed hersteld. De laatste reparatie betrof een kapotte rotor, iets wat vaker voorkomt bij een XS650.
Een Yamaha XS650 heeft voor Fried geen geheimen meer. Zijn schuur staat er vol mee, hij is oprichter van de 650 Twin Klub en hij helpt waar hij kan andere XS650-bezitters met technische adviezen. Fried: ‘Vanuit de XS club zijn vriendschappen voor het leven ontstaan. Dat is een van de leuke dingen van het motorrijden. Alleen snappen sommige clubleden niet waarom ik niet meer moeite doe deze XS “mooi” te houden. Alles wat binnen staat, staat mooi te wezen. Maar deze heb ik om mee te rijden en dan mag hij er gebruikt uitzien. Maar wel veilig en goed onderhouden, daar waak ik zelf voor.’

Merkenclub

Er is een zeer actieve XS650 Twin Klub (www.XS650.nl) met zo’n 500 leden. De Klub is niet alleen op internet actief maar ook daar buiten. Op de Motorbeurs in Utrecht is de Klub aanwezig met een eigen stand. Alle bezitters van de staande Japanse Twin zijn welkom.

Richtprijzen bij motorzaak

Voor een XS650 in originele staat moet je rekenen op zo’n 3000 euro. De XS is een dankbaar model voor zelfbouwers.

Gemonteerde accessoires

• Leren zijkoffers
• Garmin navigatie

Technische gegevens

Motor

Prestaties              

Rijwielgedeelte

Maten en gewichten

Aanvulling MM 375

+ Er zijn nog voldoende onderdelen te vinden van deze youngtimer

– De remmen zijn niet meer van deze tijd.

Zijaanzicht

“Special” staat er op de zijkap maar in deze uitvoering is er weinig “Special” meer over. De typeaanduiding “Special” sloeg op de customvariant van de XS650.

De remschijven voor en achter gaan heel lang mee maar de remwerking laat te wensen over.

Geen nood als je met deze motor eens zonder stroom komt te staan. De XS650 beschikt immers over een kickstarter waarmee de krachtbron leven kan worden ingeblazen.

Het duurde even voor de XS650 een succes werd. Het eerste model met trommelremmen werd dat in ieder geval niet. Pas de tweede generatie (van ‘74/’75) viel bij veel motorrijders in de smaak.

De XS650 moest de concurrentie aan met de Europese gevestigde orde zoals Triumph Bonneville, BSA Rocket 3 en de Triumph Trident.

Tekst en foto’s: Peter van der Sanden