Na Lull, Rectum en Fiemel is de vraag gerechtvaardigd: waar komt mijn belangstelling voor scabreuze plaatsnamen vandaan? Is het normaal dat je je verdiept in plaatsnamen met seksuele connotatie? Of is hier meer aan de hand? Anders gezegd: ben ik ziek? En met mij eenieder die deze serie volgt?
Fotografie: Paul Vreuls
Voor het antwoord reizen we af naar de buurtschap Ziek, een negorij ten oosten van Arnhem, tussen Zeddam en Etten. Opletten trouwens want voor je het weet, knal je er voorbij, over de N335. Een plaatsnaambord verdient Ziek blijkbaar niet en om nou te zeggen dat er iets van een centrum te bespeuren valt … zelfs geen kruising, alleen een paar huizen en wat bedrijfsgebouwen. Enige opvallende is het crematorium dat ze even verderop hebben neergepoot – vier schuren op een rij, met gele planken bekleed en dermate groot dat je je afvraagt: hoezo? Dit lijkt cremeren op industriële schaal.
Rondom het crematorium loopt een soort wandelpad, langs groenpercelen, aangeduid met namen als ‘Grasland’, ‘Rots’ en ‘Vrijheid’. Zij staan voor de diverse mogelijkheden om de as van de overledenen te bestemmen, dit indachtig de woorden op de website: ‘De asbestemmingsmogelijkheden – asbest? – zijn de laatste jaren steeds verder uitgebreid. Van het verstrooien … tot het in de lucht schieten met een vuurpijl. Daarom is het belangrijk hier goed over na te denken.’ Mijn idee. Voor je het weet, schieten ze je met een raket naar Jupiter!
Bruggetje
Het heeft allemaal iets verschrikkelijk knulligs. Neem nou het bruggetje dat midden in het natuurpark is aangelegd, over een vijvertje van twee holle kiezen groot. Volgens alweer de website staat het symbool voor de verbinding tussen deze en gene wereld maar mij doet het onweerstaanbaar denken aan het soort bruggetjes waarop bruidsparen zich bij voorkeur laten fotograferen. En dan dat gedicht van Margreet Jansen, in cortenstaal vereeuwigd: ‘ … zodat mijn liefde/kwetsbaar wortelt/in de grond van jouw verdriet’. Hoor ik daar een peloton overjarige Harley’s?
Na nog een kort bezoek aan de Ziekerweg – niet veel meer dan een kronkelend asfaltweggetje door een wijd open landbouwgebied, met in het verre westen de beboste heuvels van Montferland – is het tijd voor koffie. Dat treft. Aan de overkant van de N335 runnen Anneke en Gerard Braam sinds een paar maanden PuurNatuurlijkGoed, een boerderijwinkel met terras waar je terecht kunt voor artikelen ‘ … op een verantwoorde en respectvolle manier geproduceerd naar dier en milieu’. Kijk, daar worden wij vrolijk van.
Feest
Het verhaal van Gerard, een boom van een vent, is dat van iemand die op goed moment dacht: ‘’t Is mooi geweest.’ ‘Toen ik het boerenbedrijf van mijn vader overnam, hadden we zestig melkkoeien. Dat moesten er negentig worden maar een beter inkomen leverde dat niet op, en wel meer werk. Dus toen de bank aandrong op verdere groei, naar honderdvijftig beesten, dacht ik: dan zit je helemaal vast aan de bank, ben je dag en nacht aan het werk. Ik ga het anders doen.’ Nu heeft hij zeven brandrode runderen lopen op een terrein van Natuurmonumenten en achter zijn boerderij scharrelen twee kolossale Berkshire-zeugen rond, achtervolgd door tientallen biggetjes met krulstaarten. Een prachtig gezicht, zeker als de zeugen zich zuchtend terzijde leggen waarop de biggen zich vol overgave op de spenen storten. Feest!
Intussen is nog steeds niet duidelijk hoe het zit met Ziek en omdat Anneke en Gerard zo meteen een groep verwachten, peren we er vandoor. Op naar ambtenaar E. Heukshorst van de gemeente Oude IJsselstreek, kantoor houdende aan de Staringstraat in Gendringen en onder meer belast met de naamgeving van straten en pleinen. Na een belletje nooit meer van hem gehoord en ook geen reactie gehad op een mailtje van mijn kant. Dus blijft er maar één optie open: de overval. Helaas heeft men daar ten gemeentehuize rekening mee gehouden. Om het gemene volk af te schrikken kun je er nu alleen nog terecht op afspraak en zo sta ik binnen de kortste keren weer buiten, nagestaard door de receptioniste met blonde krullen die al meteen riep: ‘Dit heeft geen zin.’
Kindje
Blijft over een prachtige herfstdag, zacht en zonnig, dus besluiten we nog wat rond te rijden. Zo belanden we op de Rafelderseweg en voorwaar, opeens openbaart zich de idylle die het platteland ooit is geweest, met een landweg die onder de bomen door slingert, tussen de weilanden, langs hoog opgeschoten maisvelden waarvan de bladeren ruisen als japonnen – waarlijk een droom. Hij dreigt echter lelijk te worden verstoord als ik ongevraagd een terrein oploop om een foto te maken. Ineens duikt in mijn rug een man op die op gepaste afstand zwijgend toekijkt, wat me de gelegenheid geeft me te verontschuldigen waarop de spanning meteen uit de lucht is.
Zo maak ik kennis met Fred Wisselink, 78 jaar oud, een stevige man, trui aan, grijze ogen, grijze haren waarin nog de golf van oude rockers is te herkennen – de vredelievendheid zelve en voor ik het weet zit ik in zijn eenvoudige optrekje aan tafel. Al snel voegt zijn vrouw Bep zich bij ons en volgt hun onwaarschijnlijke verhaal. Dat ze geen kinderen konden krijgen, dat de dokter hen adviseerde een kindje uit het buitenland te adopteren, dat Kim zo als drie maanden oude baby helemaal vanuit Zuid-Korea hier in de Achterhoek belandde, dat ze ontzettend met hem hebben geboft, dat hij heel goed kon leren en nu een hotel runt in Phuket, Thailand.
Productiemachine
‘Wacht’, zegt Bep en haalt in de voorkamer een fotolijst waarin ze wat portretjes van Kim heeft bijeengebracht, zijn geboortekaartje en een gedicht dat ze voor hem heeft gekalligrafeerd. ‘Jij bent niet uit mijn buik gekomen, jij kwam uit een heel ver land. Maar desondanks, mijn kind, is er die moederband …’.
Tranendal – Aparte plaatsnamen
Vervolgens vertelt Fred dat hij, geboren op de naastgelegen boerderij, dierverloskundige is geweest. ‘Een geweldig beroep’, herinnert hij zich, ‘dat nu niet meer bestaat. Nu mogen alleen dierenartsen dat werk nog doen.’ Hij verhaalt over de romantiek van het boerenbedrijf van vroeger, toen ze nog maar een paar koeien hadden en een paar varkens. ‘Dan kwam je daar en werd je opgewacht door de boer en de boerin … Maar nu … het boerenbedrijf is een onderneming geworden, met de boer als manager en de koe als product. Daar zijn de boeren zelf medeschuldig aan. Dat de koe geen levend wezen meer is maar een productiemachine, hebben zij toegelaten. Als je ziet wat voor ‘n uiers eronder hangen …’.
Zelf is Fred altijd gek geweest met vee. ‘Wist je’, vertelt-ie, ‘dat dieren ook heimwee kennen? Ik heb het zelf meegemaakt, had hier een rode fokstier staan die ik om inteelt te voorkómen ruilde met een stier uit Brabant. Kreeg ik na een week een telefoontje dat-ie als een zombie op stal stond en niet meer at of dronk. Hetzelfde verhaal met twee koeien. Bij mij deden ze het prima maar eenmaal verkocht was er geen land mee te bezeilen. Als ik ze dan terughaalde, was het meteen met de gekkigheid gedaan. Werden ze rustig en gingen ze weer eten. Ach, het is ook hoe je met die dieren omgaat. Als je liefde geeft, krijg je liefde terug.’ Het doet me denken aan onze kennismaking toen hij alle reden had mij bestraffend toe te spreken. Hij deed het niet.
Ventje
Fred heeft geen idee wat de naam Ziek verklaart, waarop we nog een keer bij Gerard Braam langsgaan. Hij weet te vertellen dat Ziek teruggaat op Syke en dat betekent ‘langzaam stromend’. ‘Ooit liep hier een zijtak van de Rijn, langzaam stromend ongetwijfeld, en daar is de buurtschap naar vernoemd. Dat Syke werd op den duur Ziek. Maar ons dialect kent ook nog het woord syke. Het betekent gier.’ En zeiken, zou dat ook niet van syke afstammen?
Blijft over de vraag: is Vreuls met zijn interesse in scabreuze plaatsnamen een vies ventje? Het antwoord is nee. Zijn belangstelling is de vrucht van een gedegen katholieke opvoeding in het diepe diepe zuiden.
